سواحل مکران جایی است که از جنوب به اقیانوس، از شرق به جنگل و تالاب و کوه های مریخی، از شمال به قلعه های تاریخی و از غرب به خلیج فارس راه دارد. من مهران هستم و اخیرا به همراه تیم تامین سلوا به منطقه سواحل مکران به ویژه شهرستان چابهار و قصرقند سفر کردیم. بار اول، فقط دیدن عکس یک منظره ازش کافی بود تا با یک برنامه ریزی اساسی راهی جنوب شرق کشور بشیم.
تو این سعی مقاله کردم، از تجربه خودم از سفر به این منقطه بگم و بیشتر مناطق دیدنی و سوغاتش رو معرفی کنم، هرچند که جاذبه های این سواحل اینقدر زیاده که نمیشه از همه اونا اسم برد. اول از همه با معرفی منطقه شروع میکنم:
دلیل اینکه میگن سواحل مکران، یعنی از اسم جمع استفاده میکنن، بخاطر وسعت زیاد این سواحل هست. در واقع وقتی از سواحل مکران صحبت میکنیم
نمایی از بندر ماهیگیری بریس در سواحل مکران چابهار که قایق هایی تفریحی و غروب آفتاب در پشت تپه قابل مشاهده است
به منطقه یا نقطه خاصی اشاره نمیکنیم. وسعت سواحل مکران از نزدیکی جاسک شروع میشه و تا بندر کراچی ادامه داره. چیزی حدود هزار کیلومتر وسعت که همین امر باعث میشه بخواین وقت بیشتری برای لذت بردن از این سواحل زیبا بذارین.
پهناوری سرزمین مکران به قدری زیاد بوده که حکیم فردوسی توی چند جا از شاهنامه مکران رو به توران و هندوستان و چین مقایسه میکنه.
البته این روزها سواحل مکران بخاطر موقعیت جغرافیایی خوبی که داره یکی از مهمترین مناطق اقتصادی کشوره و از جنبه های مختلف اهمیت استراتژیک داره. برای همین بعید نیست در سالهای پیش رو بودجه خیلی زیادی به سواحل مکران اختصاص پیدا کنه تا هم جذب گردشگر بیشتری داشته باشه و برای سرمایه گذاری به منطقه مناسبی تبدیل بشه.
از مناطق دیدنی این منطقه میشه به کوههای مریخی چابهار، جنگل حرا، و چند جای دیگه اشاره کرد که اول از کوه های مریخی شروع میکنم.
اگر فکر میکنید با این عکس ترغیب نشدین، پیشنهاد میکنم کوههای مریخی چابهار رو سرچ کنید. اینقدر عکسهای زیبایی از این مکان بهشتی گرفته شده که مطمئنم شما هم میرین تقویم رو نگاه کنین ببینین نزدیکترین تعطیلات کِیه. به این کوههای مریخی، کوههای مینیاتوری چابهار هم میگن. خوبیش اینه که نزدیک جاده اصلیه و پیاده روی رو کمتر میکنه. ولی وقتی بالا میرین اقیانوس رو هم میتونین ببینین.
این زیبایی بی بدیل متعلق به جنگل حرا چابهار هست. اینکه چه وقتی برین اونجا خیلی مهمه. چون طرف اقیانوسه توی جزر و مد سطح آب خیلی بالا و پائین میره، برای همین باید با برنامه قبلی برین. ولی به رفتنش میارزه. اگه اول صبح برین که چه بهتر. میتونین لاک پشت های جنگل حرا رو ببینین، و اگر خواستین میتونین قایق کرایه کنین و برید دلفین هاشون رو ببینین.
استان سیستان و بلوچسستان انقدر قلعه تاریخی داره که اصلاً میشه اسمش رو گذاشت استان قلعه ها! من توی آخرین سفرم به شهرستان قصرقند رفتم که تا قلعه تاریخی قصرقند رو از نزدیک ببینم.دلیلش اینه که جدای از قلعه تاریخی قصرقند و قلعه تاریخی بگ، حدود ۴۴۰ تا آثار باستانی ثبت شده داره که من قبل از رفتن به قصرقند راجع بهشون هیچ اطلاعی نداشتم. اگر شما هم مثل من به آثار باستانی علاقه ویژهای دارین، توصیه میکنم قصرقند رو از دست ندین.
روستای دَرک درواقع از توابع کنارک هست، ولی بیشتر با اسم چابهار میشناسنش. ویژگی جذاب این روستا که اون رو جذاب کرده کویر یکدست و طلایی رنگشه که میتونه مقصد خوبی برای کسایی باشه که دوست دارن چندتا عکس به یادموندنی داشته باشن. مسیرش سرراست نیست ولی میارزه بخاطر یه این تیکه گمشده از بهشت، بعد از رفتن به چابهار یه شب هم توی روستای درک زندگی رو تجربه کنین.
خب حالا که راجع به مناطق دیدنی سواحل مکران حرف زدیم، میخوام بگم اگه قصد خرید دارین، چی بخرین و از کجا تهیه کنین. البته من جاهایی رو معرفی کردم که خودم رفته بودم و از نزدیک دیده بودم. این سلیقه شماست که بدونید کجاها دوست دارین برین. سعی شده که مناطق دیدنی مختلفی رو معرفی کنم که بیشتر شناخته شده و خاص هستن.
در کشور، یکی از مناطقی که موز به وفور کشت میشه، سواحل مکران به ویژه شهرستان چابهاره. همون طور که می دونید میوه موز یکی از میوههایی هست که از کاشت تا مصرف نیاز به مراقبت بسیار داره، برای همین بعضی هزینه ها، مثل هزینه ارسال و نگهداری باعث میشه که در شهرهای دیگه این محصول گرونتر به دست مصرف کننده ها برسه. اما حالا که وارد چابهار شدین، بهتره که یک صندوق موز تازه خرید کنید. همون طور که می دونید این موزها موقع کشت سبز و کمی کال هستند، اما بعد از چند روز زردتر میشن و برای مصرف آماده ان، که همین باعث میشه موقعی که خواستین این سوغاتی رو ببرین تازه و آماده مصرف باشه.
همون طور که در تصویر زیر مشاهده میکنین، این موزها به صورت سبز و کال برداشت میشن و تا زمان زرد شدن کمی طول میکشه. هرچند موز سبز هم خواص خودش رو داره و میتونه توی چربی سوزی کارآمد باشه.
البته موز سبز بومی چابهار در برابر موزهای خارجی و زرد شده قند کمتری داره، برای همین ممکنه مزه این موزها به خوشمزگی موز زرد نباشه، اما در عوض بافت محکمتری دارن و میزان نشاسته موزهای بومی چابهار از خارجی هاش کمتره. در نتیجه اگر قند خونتون بالاست میتونید این موزهای سبز رو جایگزین کنید.
اگه اهل خرید شیرینی هستین، یکی از گزینه هایی که میتونین با خیال راحت برین سراغش شیرینی لندو هست. این شرینی سنتی و بومی تقریباً همه جای منطقه سواحل مکران پیدا میشه. برای تهیه این شیرینی از خرما و کنجد و گندم استفاده میشه، که همین امر باعث میشه سرشار از ویتامین های مختلف باشه. جدای از اون، این شیرینی خوشمزه و مقوی طبع گرمی داره، و میتونه در روزهای سرد زمستون توی یه دورهمی خانوادگی در سینی چایتون قرار بگیره. حتی میتونید شیرینی لندو رو به عنوان میان میل کنین و از طعم خوشمزه اون لذت ببرید.
انگور قرمز یکی دیگه از محصولات روستایی و بومی چابهاره. این میوه بهشتی توی فصل بهار جوانه میزنه و از اوایل تابستان به صورت غوره برداشت میشه و از اوایل پائیز دیگه کاملاً رسیده آماده برای میل کردنه. این مهمه که چه زمانی به چابهار میرین، چون متناسب با اون زمان میتونین انگور تازه یا غوره تازه بگیرین. اگر اوایل تابستان میرین، تازه کشت غوره شروع شده و میتونین قوره های ترش و خوشمزه رو خرید کنید، یا اینکه اگه به ترشی علاقه دارین بجاش ترشی غوره یا آبغوره تازه بگیرین. یا اگه حوالی پائیز رفتین، میتونین انگور تازه رو همون جا تهیه و میل کنین.
تو بند آزاد چابهار یه نون سنتی هست به اسم تینَی نَگن که برای صبحانه یا ناهار پخت و سرو میشه. یکی از خصوصیات جالب خرید این نون توی چابهار اینه که نون رو داغ و آماده میل میکنین.نون تینی نگن با روغن حیوانی طبخ میشه و نون نسبتا چربی هست، اما چون از روغن حیوانی استفاده میشه مضرات چربی رو کاهش میده و میتونین با خیال راحت برای یک صبحانه مغذی یا ناهار میل کنین.
امکان نداره به یکی از مناطق جنوبی کشور سفر کنین و خرماهای مخصوص خودشون رو نداشته باشن. با یکی از کشاورزهای چابهار که صحبت میکردم میگفت توی جوب کشور بیش از ۵۰ نوع خرما داریم، که خب البته چابهار هم از این قاعده مستثنی نیست. کیفیت خرما به این بستگی داره که ترش نباشه، بوی خوبی داشته و موقع کشت گرد و خاک کمتری داشته باشه. چون توی چابهار شرایط کشت خوب هست میتونه گزینه مناسبتری برای خرید خرما باشه.
در کنار خرما، میتونین محصولات خرمایی مثل شیره خرما هم تهیه کنین. شیره خرما یه محصول انرژی زاست که میتونین برای صبحونه با نون میل کنین که یه صبحونه کامل باشه. بعلاوه، شیره خرما توی بالا بردن هوش و توان یادگیری خیلی مؤثره. برای بیماریهایی مثل خشکی چشم هم شیره خرما بسیار توصیه میشه چون سرشار از ویتامین آ هست.
بخاطر نزدیکی چابهار به پاکستان، به بستر خیلی خوبی برای واردات ادویه تبدیل شده. بعضی از این ادویهها هیچجای دیگه ایران گیر نمیان. اگه به طعم غذا خیلی اهمیتی میدین حتما این ادویهها رو امتحان کنین. اگه میخواین برای کسی سوغاتی ببرین که تا حالا از دست کسی نگرفته باشه، ادویههای چابهار پیشنهاد بسیار خوبیه. از بهترین ادویه های کمیاب چابهار میشه گفت، ادویه میگو و ماهی، خورشتی و کاری اسم برد که طعم غذا رو فوق العاده خوب میکنن.
انیه یه میوه گرمسیری هست که توی چابهار زیاد یافت میشه. انبه تو چابهار معمولا اواخر بهار برداشت میشه. این میوه به صورت کال اواخر فرودین میوه میده که رنگ سبز به خودش میگیره و مثل موز سرشار از نشاسته هست. برای اینکه این میوه رو در بهترین حالت خودش و تازه میل کنین بهتره که اواخر فصل بهار یا اوایل تابستون به چابهار سر بزنین تا انبه خوشمزهای داشته باشین. وقتی که رسیده باشه، این میوه سرشار از کلسیم هست و توی درمان سنگ کلیه و میتونه خیلی مؤثر باشه.
اگر دوست داشتین میتونین توی تابستون ترشی تازه انبه هم خرید کنین. نه تنها انبه در تهیه ترشیها ماده غذایی مهمی هست، بلکه خود ترشی انبه هم طعم بسیار خوبی داره و میتونه به شما طعم متفاوتی از ترشی بده. در کنار این ترشی خوشمزه، مربا انبه هم عرضه میشه، که میتونین همون جا مربا خوشمزه و محلی تهیه کنین و برای دوستانتون هم سوغاتی ببرین.
یکی از محصولاتی که در جنوب استفاده زیادی داره حنا هست. توی چابهار حنا بیشتر استفاده آرایشی داره، ولی میشه عنوان یه داروی گیاهی هم ازش استفاده کرد. حنا چابهار چون رطوبت کمی داره کیفیت خیلی خوبی داره، ولی نیاز به آسیاب شدن داره و خامه که میتونین همون جا بدین براتون آسیابش کنن.
خب حالا که با خوراکی ها و محصولات کشاورزی منطقه سواحل مکران رو آشنا شدین، بذارین یه مقداری هم راجع به صنایع دستی اش بهتون بگم. یکی از مهمترین صنایع دستی هر شهری لباس سنتی هست که مردم اون شهر میپوشن و میتونه گزینه خوبی برای سوغاتی گرفتن باشه، مخصوصاً اگه به لباسهای سنتی علاقه دارین. توی این منطقه صنایع دستی مختلفی تولید میشه که به سه تاشون اشاره میکنم: چل تریز، حصیر بافی و سوزن دوزی.
چل تریز لباس سنتی مردونه هست. شاید وقتی اسم از چابهار و شهرهای اطرافش یا سیستان و بلوچستان میاد، یکی از اولین تصاویری که در ذهنمون جا بسته تصویر دو مردهایی باشه که لباس سنتی مردانه بلوچی پوشیدن. به این لباسها میگن چلتریز. دلیل طراحی منحصر به فردشون اینه که زمانهای قدیم موقع جنگ برای اینکه بتونن راحت سوار اسب بشن و لباس اذیتشون نکنه از این مدل لباس استفاده میکردن که همین لباس بین مردم بلوچ رایج میشه. عکس های زیر رو از بومی های این منطقه با چل تریز واستون میگذارم.
تو منطقه سواحل مکران و چابهار حصیر با چوبهای مختلف درست میشه. یکی از دلایل اینکه خودم از حصیر چوبی استفاده میکنم اینه که همیشه بوی چوب و بوی تازگی رو داره، قابل شستشو هست، و اگه استفاده درستی ازش بشه سالها میمونه. اگه به چابهار سفر کردین و قصد خرید سوغاتی داشتین، حصیر بافی میتونه یک گزینه خیلی خوب برای خودتون و دوستایی باشه که دوست دارین براشون سوغات چابهار ببرین. توی عکسهای زیر میتونین انواع مختلف حصیر بافی و استفادهها و کاربردهای مختلفش رو ببینین.
سوزن دوزی یکی دیگه از صنایع دستی چابهار هست. توی لباس های سنتی زنانه چابهار و سیستان و بلوچستان یک تیکه پارچه هست که به انتهای آستین لباس با سوزن دوخته میشه که بهش میگن
جلدک. بیشتر بخشهای لباس سنتی زنانه چابهار با سوزن دوخته میشه. سوزن دوزی بلوچی بیشتر به روش سنتی صورت میگیره، البته طرحهای تلفیقی و ترکیبی که روی لباس ها تولید میشه بهتره. یک گزینه مناسب برای خرید سوغاتی میتونه دستبند و اکسسوریهایی باشه که با سوزن دوزی دوخته شدن و قیمت بسیار مناسبی هم دارن.
در پایان
اگر فرصت کردین و به سواحل مکران و بندر چابهار سرزدین، حتما از مناطق دیدنی خوب این ناحیه دیدن کنین و یادتون نره که برای تفریح و خرید کردن، یکی از بهترین جاهاییه که میتونین بهش سفر کنین.